Đưa hoạt động ĐTM đi vào thực chất

*6.000 văn bản trả lời các kiến nghị

Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ TN&MT) Nguyễn Văn Tài cho biết, thời gian qua, công tác báo cáo ĐTM ở nước ta đã có những chuyển biến rõ rệt, chú trọng nâng cao chất lượng để góp phần phòng ngừa ô nhiễm, giảm đến mức thấp nhất các tác động xấu đến môi trường. Nội dung, quy trình, thủ tục thẩm định ĐTM đã được quy định rõ ràng, minh bạch hơn theo hướng cải cách hành chính và bảo đảm yêu cầu về chất lượng của công tác thẩm định. Đáng chú ý, Luật BVMT (năm 2014) đã bổ sung một số điểm mới như: Rà soát lại danh mục các đối tượng phải lập ĐTM; quy định yêu cầu về chứng chỉ tư vấn ĐTM; yêu cầu lồng ghép nội dung về biến đổi khí hậu trong báo cáo ĐTM; đánh giá sức khỏe cộng đồng trong ĐTM.

Chính từ việc xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật mà nhận thức của doanh nghiệp và cộng đồng đã được thay đổi. Báo cáo của Cục Thẩm định và Đánh giá tác động môi trường cho thấy trong năm 2017, Cục đã tiếp nhận 11 hồ sơ đề nghị thẩm định báo cáo đánh giá môi trường chiến lược (ĐMC). Trình Bộ trưởng ký công văn báo cáo Thủ tướng 8 báo cáo ĐMC. Thông qua công tác thẩm định, hầu hết các quy hoạch đều đã được điều chỉnh theo hướng bảo đảm mục tiêu phát triển bền vững.

Đồng thời, trong năm 2017, Cục đã tiếp nhận 450 hồ sơ đánh giá ĐTM, tổ chức gần 470 hồ sơ, phê duyệt 261 báo cáo ĐTM của các dự án đầu tư không thuộc thẩm quyền của Bộ TN&MT. Cục cũng kiên quyết không thông qua gần 20 báo cáo và 25 báo cáo phải bổ sung, chỉnh sửa nhiều lần sau khi có ý kiến của nhiều chuyên gia. Qua những ý kiến này hầu hết các chủ dự án đã phải làm rõ, bổ sung biện pháp giảm thiểu ô nhiễm tác động xấu đến môi trường. Bên cạnh đó, đối với các dự đề án quy hoạch, dự án đầu tư, tính đến hết tháng 11/2017, Cục đã đóng góp cho gần 200 hồ sơ quy hoạch, kế hoạch và gần 6.000 văn bản trả lời các kiến nghị của địa phương và doanh nghiệp

Đặc biệt, trong thời gian qua, Cục đã tổ chức xây dựng Hướng dẫn kỹ thuật ĐTM cho 5 loại hình dự án. Đặc biệt, làm đầu mối chuẩn bị các báo cáo về vấn đề liên quan đến quản lý và bảo vệ môi trường của dự án Điện hạt nhân Ninh Thuận. Trong đó, đã tham mưu và soạn thảo văn bản gửi Bộ KH&CN đề nghị cho thuê tư vấn nước ngoài vào thẩm định đối với 2 dự án điện hạt nhân. Đồng thời, phối hợp với Bộ KH&CN xây dựng các quy định về tiêu chuẩn phát thải chất phóng xạ, quy định tiêu chuẩn quản lý chất thải phóng xạ và nhiên liệu hạt nhân đã qua sử dụng.

Nhờ các văn bản quy phạm pháp luật đã được sửa đổi, bổ sung nói chung và với từng dự án nói riêng cho nên các quy trình, thủ tục thẩm định ĐTM được quy định rõ ràng, minh bạch theo hướng cải cách hành chính, bảo đảm chất lượng của công tác thẩm định. Các nội dung và chất lượng của báo cáo ĐTM có những tiến bộ nhất định, nhiều dự án trước khi vận hành chính thức đã được xác nhận thực hiện các công trình BVMT theo yêu cầu của báo cáo ĐTM.

*Tiếp tục hoàn thiện các “lỗ hổng”

Không thể phủ nhận những tác dụng của ĐTM trong việc dự báo, ngăn ngừa nững nguy cơ tiềm ẩn đối với môi trường. Tuy vậy, trong quá trình thực hiện ÐTM tồn tại không ít khó khăn, bất cập như: Việc tiếp cận, áp dụng các quy trình khoa học về ÐTM của thế giới vào Việt Nam chưa đạt hiệu quả cao, trong đó có các quy trình thực hiện ÐTM; xác định phạm vi ÐTM, tham vấn cộng đồng, sử dụng báo cáo ÐTM sau khi được phê duyệt. Chất lượng báo cáo ÐTM còn phụ thuộc vào chủ đầu tư, đơn vị tư vấn, loại hình dự án, nguồn lực thực hiện, hội đồng thẩm định, cơ quan thẩm định… Đồng thời, việc triển khai các hoạt động liên quan đến kiểm soát các cơ sở sản xuất có khả năng gây ô nhiễm môi trường cao, các dự án thuộc danh mục kiểm tra, giám sát thường xuyên và đặc biệt là yêu cầu rà soát, sửa đổi Luật, các văn bản quy phạm pháp luật về đánh giá môi trường chiến lược (ĐMC), ĐTM, Kế hoạch bảo vệ môi trường chiếm nhiều thời gian như phê duyệt thủy điện, thủy lợi, nhiệt điện, nạo vét… Không những thế, hệ thống thông tin, dữ liệu phục vụ công tác ĐMC, ĐTM còn yếu kém, chưa có đủ tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, hướng dẫn kỹ thuật và các tiêu chí về phát triển bền vững để làm chuẩn mực trong triển khai thực hiện.

Bên cạnh đó không ít nhà đầu tư nhìn nhận ĐTM như một thủ tục hành chính hơn là công cụ để quản lý môi trường, cho nên việc thực hiện ĐTM thông thường được phó mặc cho cơ quan tư vấn. Có không ít dự án vì sức ép tăng trưởng kinh tế, một số ngành, địa phương xem nhẹ vai trò ÐTM, vốn là công cụ quyết định các dự án đầu tư theo định hướng phát triển bền vững. Việc đầu tư ngân sách cho công tác ÐTM còn hạn chế, chưa có đủ kinh phí để xây dựng cơ sở dữ liệu về ÐTM; các thông tin dữ liệu về hiện trạng môi trường vật lý, các yếu tố kinh tế - xã hội trên phạm vi toàn quốc còn tản mạn, không đầy đủ và thiếu hệ thống…

Trên thực tế, Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) cho rằng, việc thực hiện ĐMC trong thời gian qua, mang lại nhiều kết quả nhưng chưa đạt được kết quả như mong muốn. Một trong những lý do dẫn đến tình trạng trên được VCCI chỉ ra là do thiếu sự minh bạch, giám sát trong công tác lập và thẩm định các báo cáo ĐMC.

Để khắc phục tình trạng này, theo VCCI, giải pháp tốt nhất là yêu cầu phải công khai các báo cáo ĐMC cùng với việc công khai các quy hoạch, kế hoạch khi lấy ý kiến cũng như sau khi ban hành. Dựa vào những thông tin này, người dân và doanh nghiệp có thể giám sát việc thực hiện ĐMC, từ đó, nâng cao tỷ lệ tuân thủ cũng như chất lượng của các báo cáo này. Các cơ quan cần sớm bổ sung quy định về việc lấy ý kiến báo cáo ĐMC cùng với việc lấy ý kiến quy hoạch, kế hoạch, và công khai báo cáo ĐMC khi công khai quy hoạch, kế hoạch.

Theo Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường Nguyễn Văn Tài, đối với công tác thẩm định báo cáo ĐMC, ĐTM hiện vẫn đang trong quá trình rà soát sửa đổi Luật, các văn bản hướng dẫn thi hành. Tuy vậy, cần nghiên cứu, rà soát và sửa đổi căn bản các quy định để đưa các công cụ này về đúng vị trí và chức năng là các công cụ mang tính phòng ngừa trong giai đoạn quy hoạch và chuẩn bị đầu tư. Cần có những giải pháp hiệu quả để thay thế công cụ mang tính dự báo bằng công cụ kiểm soát trong quá trình kiểm tra việc thực hiện các quy định của pháp luật về bảo vệ môi trường đối với các cơ sở sản xuất đã đi vào vận hành chính thức.

Đặc biệt, sớm thực hiện lập quy hoạch bảo vệ môi trường cấp quốc gia, trong đó, đánh giá cơ bản về hiện trạng môi trường nền, hiện trạng phát triển kinh tế - xã họi của các ngành, lĩnh vực để làm cơ sở phân vùng môi trường và đưa ra các giải pháp, định hướng quản lý, quan trắc, giám sát môi trường cả nước. Ngoài ra, cần nâng cao vai trò và trách nhiệm của hội đồng thẩm định báo cáo ĐTM; xây dựng các hướng dẫn kỹ thuật về ĐTM, nhất là ĐTM tổng hợp, ĐTM xuyên biên giới; thực hiện nghiêm việc kiểm tra, xác nhận các công trình BVMT trong các dự án đầu tư. Tăng cường sự tham gia của cộng đồng bằng việc công bố dự thảo báo cáo ĐTM để lấy ý kiến của người dân, các bên liên quan trước khi phê duyệt các quy hoạch phát triển và dự án cụ thể.

BBT (Nguồn: Cổng TTĐT Bộ TN&MT)