Hội thảo chuyên đề về chính sách, công nghệ xử lý rác thải nhựa

“Giảm thiểu chất thải nhựa, ni lông đã trở thành vấn đề cấp bách và trước hết là với sản phẩm nhựa, túi ni lông khó phân hủy. Vấn đề này đã được Đảng và Nhà nước chỉ đạo, triển khai thực hiện. Thủ tướng cũng đã có thông điệp và cam kết với cộng đồng quốc tế chống lại ô nhiễm chất thải nhựa và túi ni lông. Ngày hôm nay, Bộ Tài nguyên và Môi trường cùng với các Bộ, ngành, tổ chức chính trị - xã hội, các tổ chức quốc tế và nhiều địa phương đã cùng hưởng ứng, cùng truyền đi thông điệp và cam kết “chống rác thải nhựa” đến toàn cộng đồng. Và Hội thảo bàn về chính sách, công nghệ xử lý rác thải nhựa này là một trong những hành động đầu tiên để thực hiện quyết tâm ấy” - Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân nhấn mạnh.

Hiện thực hóa quyết tâm này không hề đơn giản. Cùng với việc tiếp tục truyền đi thông điệp hành động, Thứ trưởng cũng trăn chở, chia sẻ, nêu lên nhiều vấn đề còn bất cập. Đó là việc chúng ta đã có những kế hoạch nhất định trong thực hiện chủ trương nhằm ngăn ngừa giảm thải chất thải nhựa và túi ni lông vào môi trường tự nhiên, đã kiểm soát ô nhiễm môi trường do chất thải nhựa trong sinh hoạt,... tuy nhiên vấn đề ô nhiễm môi trường do chất thải nhựa và túi ni lông vẫn còn rất phức tạp. Cùng với sự tăng trưởng của dân số và kinh tế, chất thải nhựa phát sinh ngày càng gia tăng, trong khi lượng lớn chất thải này chưa được phân loại, thu gom và xử lý triệt để. Việc loại bỏ chất thải nhựa và túi ni lông là không dễ dàng bởi chưa tìm ra được sản phẩm rẻ hơn, tiện dụng hơn để thay thế; hoặc những sản phẩm đó chưa được sử dụng do nhận thức của chúng ta từ những nhà sản xuất và người tiêu dùng về tái hại của chất thải nhựa và túi ni lông còn nhiều bất cập; thói quen sử dụng chất thải nhựa và túi ni lông khó phân hủy của cộng đồng dân cư còn khá phổ biến. Các cơ chế chính sách, công nghệ tái chế, tái sử dụng, xử lý chất thải nhựa còn chưa thực sự phát huy hiệu quả…

“Để từng bước giải quyết các hạn chế nêu trên, cùng với lễ phát động phong trào chống rác thải nhựa, Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức Hội thảo với mong muốn góp phần làm cho phong trào chống rác thải nhựa thành công; tiếp tục đẩy mạnh nghiên cứu, ứng dụng công nghệ sản xuất và hoàn thiện cơ chế chính sách giảm thiểu chất thải nhựa; khuyến khích phát triển sản phẩm có thể phân hủy, tái sử dụng, thân thiện với môi trường, thay thế các sản phẩm nhựa, túi ni lông dùng một lần khó phân hủy.” – Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân nói.

Bức tranh chung về tình hình quản lý chất thải nhựa

Tại Hội thảo, ông Nguyễn Thượng Hiền, Vụ trưởng Vụ Quản lý chất thải, Tổng cuc Môi trường cho biết, theo báo cáo của Hiệp hội nhựa, năm 2015, Việt Nam sản xuất và tiêu thụ khoảng 5 triệu tấn nhựa; nguyên liệu chủ yếu là nhập khẩu (khoảng 80%). Lượng rác thải nhựa ngày một tăng, trong khi đó việc thu gom và xử lý vẫn còn nhiều hạn chế. Chất thải nhựa phát sinh từ sinh hoạt, tiêu dùng chưa được phân loại tại nguồn. Trong đó, một số loại chất thải nhựa có giá trị tái chế được thu gom mang tính chất tự phát ở quy mô hộ gia đình, người thu gom rác và nhặt phế liệu tự do. Còn chất thải nhựa không có hoặc có giá trị tái chế thấp, gồm túi nilon, hộp xốp các loại, ống hút nhựa bị thải ra môi trường. “Vấn đề chính hiện nay là túi nilon sử dụng thường là loại túi siêu mỏng, khó phân hủy và bị thải bỏ sau một lần sử dụng.” – Ông Nguyễn Thượng Hiền nói.

Đối với việc quản lý chất thải nhựa, ngày 07/5 vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 491/QĐ-TTg về Phê duyệt điều chỉnh Chiến lược quốc quản lý tổng hợp chất thải rắn (CTR) đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2050. Theo đó, tất cả các đô thị loại đặc biệt và loại I có công trình tái chế CTR phù hợp với việc phân loại tại hộ gia đình; 85% các đô thị còn lại có công trình tái chế CTR phù hợp với việc phân loại tại hộ gia đình; tăng cường khả năng tái chế, tái sử dụng, xử lý kết hợp thu hồi năng lượng; sử dụng 100% túi ni lông thân thiện với môi trường tại các Trung tâm thương mại, siêu thị phục vụ cho mục đích sinh hoạt thay thế cho túi ni lông khó phân hủy. Đồng thời, Bộ cũng đang đề xuất sửa đổi Quyết định số 73/2014/QĐ-TTg của Thủ tướng CP về danh mục phế liệu được phép nhập khẩu theo hướng chỉ cho phép nhập các loại nhựa có giá trị tái chế cao. Tiếp tục hướng dẫn các Bộ, ngành, địa phương và tổ chức, cá nhân thực hiện nghiêm túc Nghị định số 38/2015/NĐ-CP ngày 24/4/2015 của Chính phủ về quản lý chất thải và phế liệu, trong đó có yêu cầu phân loại chất thải nhựa tái chế trong chất thải rắn sinh hoạt và chất thải rắn công nghiệp; chất thải phải được quản lý từ khâu phát sinh đến thu gom, vận chuyển và xử lý. Tiếp tục thực hiện Quyết định số 582/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường do túi ni lông khó phân hủy trong sinh hoạt đến năm 2020, trong đó xác định các nhóm nhiệm vụ, giải pháp đồng bộ về kinh tế, xã hội cũng như xử lý ô nhiễm môi trường với mục tiêu “Năm 2020 giảm 65% khối lượng túi ni lông khó phân hủy sử dụng tại các siêu thị, trung tâm thương mại so với năm 2010”.

Đồng thời, cũng cần xây dựng chính sách, chiến lược, quy hoạch phù hợp để đưa các cơ sở tái chế nhựa phân tán nhỏ lẻ với công nghệ đơn giản hiện nay vào các khu công nghiệp tập trung, nâng cấp công nghệ xử lý, tái chế phù hợp; thành lập các khu công nghiệp tái chế nhựa tập trung; hạn chế và tiến tới chấm dứt việc nhập khẩu, sản xuất và cung cấp các loại túi ni lông khó phân huỷ kể từ năm 2026 tại các trung tâm thương mại, siêu thị phục vụ cho mục đích sinh hoạt; thúc đẩy hơn nữa việc thu thuế bảo vệ môi trường đối với các loại túi ni lông khó phân hủy ….

Đề xuất khung chính sách quản lý chất thải nhựa đại dương

Theo nghiên cứu của Chương trình môi trường Liên hợp quốc (UNEP), rác nhựa biển có nguồn gốc chủ yếu từ đất liền (80%), nguồn thải đại dương chiếm tỷ lệ nhỏ (20%). Rác nhựa chiếm tỷ lệ lớn trong tổng lượng rác thải biển gồm các dụng cụ đánh bắt hải sản hoặc các sản phẩm nhựa khác như xô, hộp thực phẩm, chai lọ, túi ni lông… Vấn đề rác thải biển có tác động tiêu cực đến các hệ sinh thái, môi trường, sức khỏe, và hoạt động kinh tế biển.

Theo ông Nguyễn Lê Tuấn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu biển và hải đảo, Việt Nam đang rất nỗ lực trong việc tăng cường phối hợp, thông tin, triển khai các hoạt động quản lý rác nhựa biển và đại dương. Ở quy mô quốc tế và khu vực , vừa qua, tại Hội nghị G7 mở rộng vào tháng 6/2018 tại Canada, Việt Nam đã thúc đẩy hình thành Cơ chế hợp tác toàn cầu về giảm chất thải nhựa để hướng tới mục tiêu các đại dương xanh và sạch, không còn rác thải nhựa. Ngay sau đó, tại Phiên họp lần thứ 6 Đại hội đồng Quỹ Môi trường toàn cầu (GEF6) được tổ chức tại Việt Nam, Việt Nam đề xuất dự án khu vực “Thiết lập mối quan hệ đối tác khu vực các biển Đông Á về quản lý rác thải nhựa đại dương”.

Đối với Việt Nam, để giảm thiểu, quản lý rác thải nhựa đại dương, ông Nguyễn Lê Tuấn đề xuất cần tiếp cận theo hướng: giảm thiểu tối đa phát sinh chất thải nhựa trên bờ; thu gom tối đa chất thải nhựa ven bờ biển Việt Nam; giảm tối đa chất thải nhựa trên biển của con người; kết hợp các giải pháp chính sách và pháp lý của Việt Nam và thế giới với công nghệ phù hợp và tăng cường nhận thức của các bên liên quan,…

Tìm công nghệ xử lý chất thải nhựa phù hợp với điều kiện của Việt Nam

Bên cạnh những giải pháp nêu trên, cũng cần khuyến khích áp dụng các công nghệ mới trong xử lý, tái chế chất thải nhựa. Hiện nay, việc xử lý chất thải nhựa và túi nilon phát sinh từ các hộ gia đình, chợ, khu vực công cộng chủ yếu được xử lý cùng với chất thải rắn sinh hoạt bằng các phương pháp chôn lấp và đốt. Phương pháp chôn lấp gây lãng phí đất đai, không triệt để, chất thải tồn tại lâu dài, gây ô nhiễm thứ cấp. Phương pháp đốt xử lý triệt để hơn, có kết hợp thu hồi năng lượng nhưng phát sinh ô nhiễm thứ cấp và không tận dụng được tài nguyên. Một phần nhựa phế liệu được tái chế thành hạt nhựa và các sản phẩm nhựa.

Về vấn đề này, ông Nguyễn Thành Tài, Giám đốc Công ty New Technology Limited cho rằng, Việt Nam cần áp dụng công nghệ xử lý rác thải không gây ô nhiễm môi trường. Xu hướng thế giới đang lựa chọn công nghệ đốt phát điện và nhiệt phân. Đây là hai giải pháp tối ưu để thu hồi được những giá trị từ rác thải và giảm ô nhiễm môi trường hiệu quả, mang lại nhiều giá trị và lợi ích lâu dài cho sự phát triển của các khu công nghiệp và đô thị tại Việt Nam.

Các tổ chức môi trường trên thế giới đánh giá công nghệ nhiệt phân thuộc nhóm công nghệ nhiệt-hóa, là một trong những giải pháp công nghệ tốt nhất hiện tại và khuyến cáo sử dụng thay thế cho các phương pháp xử lý khác. Ứng dụng công nghệ nhiệt phân tái chế rác nhựa vừa giải quyết bài toán môi trường vừa giải quyết bài toán “năng lượng tái tạo” khi cung cấp cho xã hội những sản phẩm “năng lượng xanh” như dầu và than nhiên liệu.

Công nghệ nhiệt phân đã được quan tâm tại Việt Nam khoảng 4-5 năm gần đây. Hiện đã có một số đề tài nghiên cứu của các cơ sở khoa học như Viện Nghiên cứu cơ khí, Viện Dầu khí, Trung tâm Hóa dầu-Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Doanh nghiệp Khoa học và Công nghệ công nghệ mới… Một số nhà máy trong lĩnh vực môi trường đã và đang triển khai ứng dụng như Công ty Môi trường xanh Hải Dương, Công ty Môi trường Bình Phước, Công ty Môi trường xanh Huê Phương… và bước đầu thu được những kết quả khả quan.

Đẩy mạnh tuyên truyền, nâng cao nhận thức cộng đồng

Một giải pháp nữa được nhiều đại biểu nhắc tới trong hội thảo là phải tập trung nâng cao ý thức của cộng đồng, thay đổi hành vi của người dân. Theo bà Nguyễn Thu Huệ - Giám đốc Trung tâm bảo tồn sinh vật biển và phát triển cộng đồng (MCD), các cam kết và giải pháp hành động hiện nay cần tập trung nhiều hơn vào huy động sự tham gia của các bên liên quan như cộng đồng dân cư ven biển, khối doanh nghiệp. Bởi chỉ làm sạch biển là không đủ, phải có những giải pháp từ nguồn phát thải rác nhựa.

Trung tâm sẵn sàng là cầu nối nâng cao nhận thức của cộng đồng, nỗ lực đề xuất thêm nhiều sáng kiến, mô hình thí điểm nhằm xử lý ô nhiễm biển nói chung và rác thải nhựa nói riêng. “Hiện nay, rác thải nhựa trôi ra sông, ra biển chưa phải là đối tượng được tính đến trong các nỗ lực thu gom, phân loại. Chúng tôi đang tập trung tìm kiếm giải pháp để xử lý, như kêu gọi và tuyên truyền người dân đổ rác đúng nơi quy định, đặt các thùng rác quanh khu vực bờ biển; làm thế nào để kêu gọi các đơn vị công ích, doanh nghiệp tư nhân đưa loại rác thải này vào kế hoạch thu gom, phân loại tái sử dụng…” – Bà Nguyễn Thu Huệ nói.

Trước những ý kiến của các đại biểu, Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân cho biết, hiện nay Bộ Tài nguyên và Môi trường đang chỉ đạo Tổng cục Môi trường tập trung đẩy mạnh việc xử lý rác thải nhựa nói chung; Tổng cục Biển và hải đảo Việt Nam, phối hợp với các tổ chức quốc tế xúc tiến các dự án hợp tác về xử lý chất thải biển và đại dương. Tới đây, Bộ sẽ tổ chức một hội thảo chuyên về công nghệ xử lý rác thải nhựa qua đó tìm kiếm mô hình phù hợp cho từng cấp tỉnh, cấp huyện.

Thứ trưởng cũng khẳng định, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp để xử lý vấn đề rác thải nhựa nói chung và vấn đề rác thải nhựa đại dương nói riêng. “Vấn đề rác thải nhựa chỉ được giải quyết khi chúng ta thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Đó là, phải sửa đổi các văn bản luật liên quan đến vấn đề rác thải nhựa; phải có được công nghệ xử lý rác thải nhựa phù hợp với điều kiện của Việt Nam; phải có phương pháp kiểm soát, giám sát xã hội, đồng bộ các giải pháp bảo vệ môi trường; đồng thời, phải đẩy mạnh tuyên truyền cơ chế chính sách pháp luật, mô hình sử dụng công nghệ có hiệu quả cao, nâng cao nhận thức của cộng đồng về công tác bảo vệ môi trường và sử dụng chất thải nhựa, túi ni lông một cách hợp lý; khuyến khích, các công ty sản xuất bao bì nghiên cứu, chế tạo những sản phẩm thay thế thân thiện với môi trường.” – Thứ trưởng Võ Tuấn Nhân nói.

BBT (Nguồn: Cổng TTĐT Bộ TN&MT)