Giải pháp đối với tình hình nhập khẩu phế liệu

Tình hình tồn đọng phế liệu nhập khẩu tại các cảng biển

Ngay sau khi có thông tin về sự tồn đọng các container phế liệu nhập khẩu tại một số cảng biển của Việt Nam, Bộ Tài nguyên và môi trường đã chủ động khảo sát, nắm thông tin và thành lập đoàn kiểm tra liên ngành để kiểm tra công tác bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất.

Theo đó từ ngày 25 tháng 6 đến 29 tháng 6 năm 2018, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã tổ chức kiểm tra công tác bảo vệ môi trương trong nhập khẩu phế liệu tại cảng biển thành phố Hồ Chí Minh và thành phố Hải Phòng (tại Quyết định số 1973/QĐ-BTNMT ngày 20 tháng 6 năm 2018 của Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường).

Qua công tác kiểm tra của Bộ Tài nguyên và Môi trường cho thấy, lượng phế liệu nhập khẩu đang tồn đọng chủ yếu tại các cảng của thành phố Hồ Chí Minh, một số cảng khác như cảng Hải Phòng, cảng Cái Mép cũng có tồn đọng phế liệu nhưng không nhiều, số liệu cụ thể như sau:

Tại Tân cảng Sài Gòn, theo số liệu của Cục Hải quan thành phố Hồ Chí Minh và Tổng công ty Tân Cảng Sài Gòn, tính đến thời điểm ngày 26/6/2018, số lượng phế liệu nhập khẩu tồn đọng tại tất cả các Cảng do Tổng Công ty quản lý là 4.480 container, trong đó riêng tại Cảng Cát Lái là 3.464 container, chiếm phần lớn lượng phế liệu tồn đọng tại các cảng biển phía Nam, trong đó ước tính khoảng 20% là phế liệu giấy và 80% còn lại là phế liệu nhựa và phế liệu khác.

Tại các cảng của thành phố Hải Phòng, theo số liệu báo cáo của Cục Hải Quan thành phố Hải Phòng hiện trên địa bàn thành phố Hải Phòng đang tồn đọng số container quá hạn trên 90 ngày là 737 container và 507 container có thời hạn từ 30 - 90 ngày.

Hiện nay, việc tồn đọng các container phế liệu nhập khẩu tại các cảng biển đang là mối quan tâm lớn của dư luận, xã hội; làm ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh của các cảng; làm chậm lưu thông hàng hóa; giảm dung lượng bãi chứa container; ảnh hưởng đến hoạt động của Hải quan; ảnh hưởng đến hoạt động của các hãng tàu; làm gia tăng chi phí cho doanh nghiệp.

Nguyên nhân tình trạng tồn đọng phế liệu tại các Cảng biển

Về nguyên nhân khách quan, từ cuối năm 2017, Chính phủ Trung Quốc đã ban hành quy định dừng nhập khẩu 24 loại phế liệu phục vụ tái chế gồm 08 loại phế liệu nhựa nguồn gốc sinh hoạt, 11 loại phế liệu dệt may, 04 loại phế liệu quặng và 01 loại phế liệu giấy (trong đó có một số mã phế liệu nhựa và giấy trùng với danh mục phế liệu được phép nhập khẩu theo Quyết định số 73/2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ). Việc này đã tác động tiêu cực, dẫn đến các nước trước đây vẫn xuất khẩu chất thải rắn, phế liệu sang Trung Quốc (như Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc, Canada, các nước Bắc Âu…) sẽ phải tìm đối tác, thị trường nhập khẩu mới như Việt Nam, Thái Lan, Malaixia. Do đó, một số lượng lớn hàng phế liệu nhập khẩu từ các nước phát triển đã tràn về khu vực Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, là một trong những nguyên nhân chính làm gia tăng các container tại các cảng biển, đặc biệt là phế liệu nhựa và giấy phế liệu.

Về nguyên nhân chủ quan, chủ hàng hoặc doanh nghiệp nhập khẩu chậm trễ hoặc không đến làm thủ tục thông quan do chưa có Giấy xác nhận, có Giấy xác nhận nhưng quá hạn nhưng vẫn ký hợp đồng mua bán phế liệu, dẫn đến tình trạng nhiều lô hàng đã về đến Việt Nam nhưng chưa làm thủ tục nhập khẩu, gây tình trạng ùn ứ cục bộ tại các cảng biển, đặc biệt là tại cảng Cát Lái Thành phố Hồ Chí Minh.

Một số tổ chức, cá nhân nhập khẩu phế liệu gian lận thương mại như: Giả mạo Giấy xác nhận, dùng giấy xác nhận của các doanh nghiệp khác, đăng ký địa chỉ kinh doanh không đúng với thực tế (địa chỉ ma), chuyển địa chỉ mà không cập nhật nhưng cố tình nhập phế liệu không đáp ứng quy chuẩn, quy định sau đó bỏ hàng (hàng vô chủ) gây tồn đọng phế liệu tại các cảng biển.

Một số hãng tàu vận chuyển trong tờ khai E-Manifest lược khai hàng hoá không có phế liệu, nhưng thực tế có phế liệu, sau khi dỡ hàng xuống cảng mới khai báo cụ thể số lượng, chủng loại hàng hóa là phế liệu.

Hiện nay, Việt Nam chưa có cơ chế phòng ngừa, kiểm soát việc nhập khẩu phế liệu từ xa, từ ngoài biên giới (nước ngoài), chỉ khi tàu cập cảng, hàng hóa được vận chuyển sắp xếp lên bờ lúc đó mới làm thủ tục thông quan, mới kiểm tra giấy phép nhập khẩu phế liệu. Vì thế, chúng ta luôn bị động phải đối phó với những chủ tàu, chủ hàng cố tình vi phạm hoặc gian lận nhập phế liệu không đúng hoặc không có giấy phép vẫn nhập về….

Đề xuất các giải pháp trước mắt và lâu dài

Ngày 12/7/2018, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chủ trì cuộc họp với Lãnh đạo các Bộ ngành liên quan để bàn các giải pháp xử lý, giải quyết, tháo gỡ khó khăn đối với sự việc tồn đọng phế liệu nhập khẩu tại các cảng biển và công tác quản lý, kiểm soát chặt chẽ nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất; đồng thời kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét, chỉ đạo các Bộ, ngành và địa phương triển khai nhiều giải pháp để xử lý dứt điểm vụ việc và kiểm soát chặt chẽ phế liệu nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất theo đúng quy định của pháp luật.

Giải pháp trước mắt xử lý các container phế liệu nhập khẩu đang tồn đọng tại các cảng, Bộ Tài chính chỉ đạo cơ quan Hải quan các cửa khẩu phối hợp chặt chẽ với cơ quan môi trường rà soát các doanh nghiệp có hàng hóa nhập khẩu là phế liệu chưa làm thủ tục hải quan đang lưu giữ trên địa bàn cảng biển thuộc địa bàn quản lý; thông báo cho doanh nghiệp nhập khẩu khẩn trương đến làm thủ tục thông quan khi hàng về cảng và triển khai thông quan nhanh đối với các doanh nghiệp đã có Giấy xác nhận và đã có thông báo lô hàng phế liệu nhập khẩu để kiểm tra, thông quan của cơ quan quản lý môi trường; rà soát quy trình, rút ngắn thời gian kiểm tra thực tế lô hàng phế liệu nhập khẩu để thông quan; thực hiện giám định, giám định lại lô hàng phế liệu nhập khẩu theo quy định hiện hành, đảm bảo không phát sinh thủ tục hành chính, không kéo dài thời gian và chi phí lưu kho bãi của doanh nghiệp; Chủ trì tổ chức xử lý hàng phế liệu nhập khẩu tồn đọng tại các cảng biển. Khẩn trương phân loại để xử lý các container phế liệu tồn đọng quá 90 ngày theo quy định tại Thông tư số 203/2014/TT-BTC ngày ngày 22 tháng 12 năm 2014 của Bộ Tài chính về hướng dẫn xử lý hàng hóa tồn đọng thuộc địa bàn hoạt động hải quan; kiên quyết yêu cầu các chủ hàng, chủ tàu tái xuất các lô hàng vi phạm quy định; đơn giản hóa các thủ tục và sớm giao cho các cơ sở có chức năng xử lý chất thải thực hiện tiêu hủy các lô hàng phế liệu vi phạm quy định về bảo vệ môi trường.

Bộ Giao thông vận tải có văn bản thông báo cho các hãng tàu yêu cầu kiểm tra Giấy xác nhận của chủ lô hàng phế liệu trước khi đưa hàng lên tàu tại các cảng xuất khẩu; chỉ đạo các doanh nghiệp kinh doanh cảng biển kiểm tra Giấy xác nhận đủ điều kiện về bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất trước khi cho hàng hóa dỡ xuống cảng; trường hợp chủ hàng hoặc hãng tàu không xuất trình được Giấy xác nhận thì không cho dỡ hàng hóa xuống cảng.

Bộ Tài nguyên và Môi trường rà soát và rút ngắn thời gian cấp Giấy xác nhận đối với các cơ sở sản xuất đã đáp ứng các điều kiện bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất; tăng cường áp dụng cơ chế Hải quan ASEAN một cửa trên môi trường mạng: Công khai Giấy xác nhận đủ điều kiện bảo vệ môi trường trong nhập khẩu phế liệu cấp cho các doanh nghiệp, gửi bản sao Giấy xác nhận cho các cơ quan liên quan; thông báo lô hàng phế liệu được phép nhập khẩu trực tiếp cho cơ quan Hải quan cửa khẩu; phối hợp chặt chẽ với cơ quan Hải quan cửa khẩu làm các thủ tục thông quan, giải phóng hàng hóa nhanh gọn, đúng quy định pháp luật.

Ủy ban nhân dân các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương chỉ đạo các cơ quan chuyên môn trực thuộc tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra, kiểm soát phế liệu nhập khẩu trên địa bàn và tại các cơ sở sản xuất tái chế, làng nghề có sử dụng phế liệu nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất; chấn chỉnh hoạt động kinh doanh, buôn bán phế liệu nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất, xử lý nghiêm khi phát hiện sai phạm trên địa bàn.

Giải pháp tăng cường quản lý phế liệu nhập khẩu trong thời gian tới, khẩn trương rà soát, hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý phế liệu nhập khẩu theo hướng đồng bộ giữa các yêu cầu bảo vệ môi trường theo Luật Bảo vệ môi trường, Luật Thương mai, Luật Hải quan và Luật Hàng hải; tạo cơ chế quản lý, kiểm soát và phòng ngừa từ xa, ngoài biên giới đối với hoạt động thương mại nhập khẩu phế liệu; rà soát sửa các Nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành Luật; các quy chuẩn, tiêu chuẩn kỹ thuât đối với phế liệu nhập khẩu theo hướng chặt chẽ, đảm bảo phế liệu nhập khẩu là phế liệu sạch; kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét cho rà soát và sửa đổi danh mục phế liệu được phép nhập khẩu làm nguyên liệu sản xuất (Quyết định số 73/2014/QĐ-TTg ngày 19 tháng 12 năm 2014 của Thủ tướng Chính phủ) theo hướng loại bỏ các phế liệu có tiềm năng gây ô nhiễm môi trường hoặc các phế liệu hiện nay trong nước đã chủ động được nguồn cung.

Tăng cường thanh tra, kiểm tra; xây dựng cơ chế phối hợp liên ngành để giám sát chặt chẽ, chia sẻ thông tin về các cơ sở nhập khẩu phế liệu từ khâu nhập khẩu, vận chuyển và sử dụng phế liệu nhập khẩu và xử phạt nghiêm minh theo quy định của pháp luật khi phát hiện có sai phạm, đặc biệt đối với các vụ việc gian lận thương mại trong nhập khẩu phế liệu.

Tăng cường công tác giám định, giám sát chất lượng phế liệu nhập khẩu khi làm thủ tục thông quan (có thể tiến tới có thông tin giám sát chất lượng phế liệu nhập khẩu từ quốc gia xuất khẩu phế liệu).

Tăng cường tuyên truyền, vận động nhằm nâng cao nhận thức của các doanh nghiệp trong nhập khẩu phế liệu làm nguyên liệu sản xuất.

Tăng cường năng lực đội ngũ làm công tác quản lý nhập khẩu phế liệu ở Trung ương và địa phương và ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý phế liệu nhập khẩu.

Nghiên cứu, phát triển, chuyển giao công nghệ sản xuất hiện đại, thân thiện với môi trường; thực hiện giảm dần việc nhập khẩu phế liệu từ nước ngoài, đồng thời tăng cường tái sử dụng, tái chế phế liệu phát sinh trong nước./.

CTTĐT Bộ TN&MT