Bộ Tài nguyên và Môi trường: Họp bàn giải pháp ứng phó phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn mùa khô năm 2020

Tham dự cuộc họp có lãnh đạo các đơn vị: Tổng Cục Khí tượng thủy văn, Cục Quản lý tài nguyên nước, Viện Khoa học Khí tượng thủy văn và Biến đổi khí hậu, Viện Khoa học tài nguyên nước, Văn phòng Thường trực Ủy ban sông Mê Công Việt Nam, Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia.

Hiện trạng nguồn nước trên các sông từ tháng 11/2019 đến tháng 01/2020

Báo cáo tại cuộc họp, Phó Tổng Cục trưởng Tổng Cục Khí tượng thủy văn Hoàng Đức Cường cho biết, về hiện trạng nguồn nước, tại khu vực Bắc Bộ từ tháng 11/2019 đến tháng 1/2020, tổng lượng dòng chảy trên các sông phổ biến thiếu hụt từ 20 - 50% so với trung bình nhiều năm (TBNN). Tính đến thời điểm hiện nay, tổng dung tích các hồ chứa lớn trên sông Hồng nhỏ hơn năm 2019 và xấp xỉ dưới mức nước theo quy định tại Quy trình vận hành liên hồ chứa trên lưu vực sông Hồng.

Đối với khu vực Trung Bộ, Tây Nguyên, lưu lượng dòng chảy trên các sông phổ biến thấp hơn TBNN cùng kỳ 40 -80%; dung tích các hồ chứa thủy điện vừa và lớn khu vực Bắc Trung Bộ thiếu hụt từ 17-25% so với dung tích thiết kế; các hồ Trung Trung Bộ thiếu hụt từ 12-55% so với dung tích thiết kế; các hồ ở Tây Nguyên thiếu hụt từ 10-25% so với dung tích thiết kế.

Đối với khu vực Nam Bộ, trong tháng 01/2020, mực nước các trạm trên dòng chính Mê Công biến đổi chậm và thấp hơn TBNN từ 0,2 - 0,7m, lượng dòng chảy từ thượng nguồn Mê Công (trạm Kratie - Campuchia) về đầu nguồn Cửu Long ở mức thấp hơn TBNN khoảng 18-20% và ở mức xấp xỉ cùng kì năm 2016. Đặc biệt, trong tháng 01/2020, xâm nhập mặn tăng cao vào thời kỳ từ ngày 9-15/01 và 22-28/01/2020, ranh mặn 4g/l đã xâm nhập sâu vào các cửa sông Cửu Long từ 45-60km (từ ngày 9-11/01), trên sông Vàm Cỏ từ 74-77km (từ ngày 11-15/01) ở mức xấp xỉ và cao hơn cùng kỳ năm 2016. Tại khu vực Nam Bộ mực nước trên các trạm dòng chính sông Mê Công biến đổi chậm và ở mức thấp hơn TBNN từ 0,2 -0,7m, xâm nhập mặn đã tăng cao với thời kỳ từ ngày 09 - 15/1 và 22 -2 8/1/2020, ranh mặn 4g/l đã xâm nhập sâu vào các cửa sông…

Dự báo nguồn nước từ tháng 02 đến tháng 7/2020

Tại cuộc họp, ông Hoàng Đức Cường cho biết thêm, dự báo nguồn nước từ tháng 02 đến tháng 07/2020 tại khu vực Bắc Bộ tiếp tục thiếu hụt so với TBNN, thiếu hụt nhiều vào các tháng 2 - 4/2020, đặc biệt trên lưu vực sông Đà (đến các hồ chứa Lai Châu, Sơn La và Hòa Bình) và trên lưu vực sông Thao.

Tại khu vực Trung Bộ, Tây Nguyên, lượng dòng chảy trên các sông phổ biến ở mức thiếu hụt so với TBNN cùng kỳ từ 25 - 80%. Từ tháng 3 - 5/2020, tình trạng khô hạn thiếu nước cục bộ ngoài vùng cấp nước của công trình thủy lợi khả năng xảy ra tại các tỉnh Thanh Hóa, Ninh Thuận, Bình Thuận và khu vực Tây Nguyên. Từ tháng 6 - 8/2020, tình trạng khô hạn thiếu nước, xâm nhập mặn có khả năng lan rộng tại các tỉnh ven biển Trung Bộ tương đương mùa khô năm 2019 tại các tỉnh từ Quảng Trị đến Khánh Hòa.

Khu vực Nam Bộ, nhận định dòng chảy trên sông Mê Công về Đồng bằng sông Cửu Long trong tháng 02 và tháng 3/2020 ở mức thiếu hụt so với TBNN và so với năm 2016 khoảng 5 - 20%. Thời gian xâm nhập mặn cao nhất trên sông Cửu Long tập trung trong tháng 02/2020 (trong thời kỳ từ ngày 08 - 15/02 và 20 - 27/02); các sông Vàm Cỏ, sông Cái Lớn vào tháng 03 và 4/2020 (từ ngày 6 - 15/03), sau đó xâm nhập mặn có xu thế giảm dần.

Báo cáo tại cuộc họp, Phó cục trưởng Cục Quản lý tài nguyên nước Châu Trần Vĩnh cho biết, tính đến đầu tháng 02/2020, có 4/11 lưu vực sông về tổng thể còn thiếu nhiều nước gồm sông Mã, Hương, Vu Gia – Thu Bồn và lưu vực sông Ba. Tuy nhiên, do từ đầu mùa cạn đến nay, nhiều hồ chứa cũng đã hạn chế việc xả nước hoặc dừng phát điện để có thể tích thêm nước để nâng cao khả năng đủ nước để điều tiết cấp nước cho thời gian còn lại của mùa cạn (5-7 tháng). Vì vậy, mặc dù thiếu hụt nhưng về tổng thể chưa nghiêm trọng.

Trên tổng số 34/133 hồ chứa có yêu cầu mực nước tối thiểu của các quy trình thì có 11 hồ chứa có mực nước vẫn đang thấp hơn mực nước tối thiểu là: Cửa Đạt, Hủa Na, Trung Sơn, Bản Vẽ, Bình Điền, A Vương, Sông Bung 2, Sông Bung 4, Ka Nak, Sông Hinh, Sê San 4 và Đại Ninh.

Cũng tại cuộc họp, ông Tống Ngọc Thanh - Tổng giám đốc Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia cho biết, tổng tài nguyên dự báo nước dưới đất của cả nước khoảng 91 tỷ m3/năm (250,7 triệu m3/ngày), trong đó nước nhạt khoảng 69 tỷ m3/năm (189,3 triệu m3/ngày). Trữ lượng nước nhạt đã được cấp phép khai thác là 3,6 tỷ m3/năm (9,9 triệu m3/ngày), còn có thể khai thác là 22,3 tỷ m3/năm (61,2 triệu m3/ngày).

Ông Tống Ngọc Thanh cũng cho biết, công tác điều tra cơ bản về tài nguyên nước đang được Bộ Tài nguyên và Môi trường đẩy mạnh và đã thực hiện điều tra, đánh giá tài nguyên nước, tình hình khai thác, sử dụng nước và xả nước thải vào nguồn nước trên một số lưu vực sông lớn, vùng kinh tế trọng điểm, vùng kinh tế xã hội, một số đảo lớn quan trọng. Một số kết quả đã hoàn thành, gồm: Lập bản đồ danh mục lưu vực sông Việt Nam; bản đồ đặc trưng lưu vực sông; bản đồ tài nguyên nước dưới đất tỷ lệ 1:200.000 (cơ bản phủ trùm 100% diện tích); ddiều tra đánh giá tài nguyên nước dưới đất tỷ lệ 1:100.000, chiếm khoảng gần 30% diện tích toàn quốc; tỷ lệ 1:50.000 khoảng gần 8%.... Công tác đánh giá cảnh báo, dự báo tác động biến đổi khí hậu đối với tài nguyên nước đã được thực hiện ở các vùng đồng bằng Nam Bộ, đồng bằng sông Hồng, vùng ven biển miền Trung (Đà Nẵng đến Phú Yên) và lưu vực sông Đồng Nai - Sài Gòn.

Theo ông Tống Ngọc Thanh, theo các dữ liệu và cảnh báo của Ủy hội sông Mê Kông (MRC) thì các khu vực ở hạ lưu sông Mê Kông sẽ đối mặt với tình trạng hạn hán nghiêm trọng trong các tháng cuối năm 2019 và đầu năm 2020 do lượng mưa thấp trong mùa mưa và lượng bốc hơi lớn do nhiệt độ cao bất thường (ảnh hưởng bởi El Nino). Đồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam sẽ phải đối mặt với một đợt khô hạn và xâm nhập mặn cực đoan tương tự như đã xảy ra trong năm 2016. Đối với tài nguyên nước dưới đất, không chỉ tồn tại những nguy cơ về suy giảm mực nước, ô nhiễm và nhiễm mặn nước dưới đất, ở một số khu vực hiện đang đối diện với nguy cơ sụt, lún, hạ thấp bề mặt địa hình.
 

Một số giải pháp ứng phó phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn mùa khô năm 2020

Tại cuộc họp, đại diện Lãnh đạo các đơn vị đã báo cáo, thảo luận và đề xuất một số giải pháp ứng phó để phòng, chống hạn hán, thiếu nước, xâm nhập mặn mùa khô năm 2020.

Theo Cục Quản lý tài nguyên nước, vào đầu mùa cạn trên các lưu vực sông, rất nhiều hồ chứa không đạt mực nước tối thiểu vào đầu mùa cạn và nhiều hồ thiếu hụt dung tích khá lớn. Tuy nhiên, trong khoảng từ đầu tháng 12 đến nay, Cục cũng đã chủ động phối hợp với các địa phương, các chủ hồ để đôn đốc, bàn bạc phương án vận hành; có địa phương cũng đã chủ động đề xuất điều chỉnh giảm lưu lượng xả trong các tháng mùa cạn hoặc cắt giảm diện tích sản xuất nông nghiệp trong điều kiện thiếu hụt nguồn nước. Vì vậy, mặc dù lưu lượng đến các hồ chứa rất nhỏ, nhưng hiện nay, mực nước các hồ chứa vẫn duy trì được mực nước hoặc nâng dần mực nước, tùy từng hồ để có thể có đủ nguồn nước cân đối cho mùa cạn.

Đối với các hồ chứa nêu trên, Cục đã trình Lãnh đạo Bộ có văn bản phối hợp, chỉ đạo điều hành các hồ chứa, đặc biệt là các hồ chứa thiếu hụt đáng kể so với yêu cầu tối thiểu đạt được vào đầu tháng 02/2020 như Cửa Đạt (sông Mã): thiếu 290 triệu m3; Bình Điền (sông Hương): thiếu 116 triệu m3; Ka Nak (sông Ba): thiếu 101 triệu m3, Sê San 4 (sông Sê San): thiếu 74 triệu m3; Đại Ninh (sông Đồng Nai: thiếu 69 triệu m3. Các hồ chứa này vẫn thiếu hụt nên phương án điều chỉnh giảm lưu lượng xả xuống hạ du cho phù hợp để bảo đảm đủ cấp nước từ 5-7 tháng còn lại của mùa cạn.

Kiến nghị tại của họp, đại diện Trung tâm Quy hoạch và Điều tra tài nguyên nước quốc gia cũng đề xuất một số giải pháp. Theo đó, trong ngắn hạn, cần triển khai thực hiện các giải pháp bảo vệ các nguồn nước dưới đất ở các đô thị lớn, các vùng kinh tế trọng điểm trên cơ sở kết quả thực hiện Giai đoạn I của Đề án “Bảo vệ nước dưới đất ở các đô thị lớn”; triển khai xây dựng, bàn giao các hệ thống khai dẫn để cung cấp nguồn nước phục vụ dân sinh ở các vùng núi cao, vùng khan hiếm nước trên cơ sở kết quả điều tra, tìm kiếm nguồn nước dưới đất đã thực hiện thuộc Chương trình “Điều tra, tìm kiếm nguồn nước dưới đất để cung cấp nước sinh hoạt ở các vùng núi cao, vùng khan hiếm nước”; Xây dựng và triển khai thực hiện các đề án, dự án nhằm đối phó với tình trạng khô hạn, xâm nhập mặn ở khu vực Nam Trung Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long; Nghiên cứu một số giải pháp điều tiết, tích trữ nguồn nước vào mùa khô ở các khu vực thường xuyên hạn hán, thiếu nước; Xây dựng đề án điều tra, đánh giá tổng thể tài nguyên nước các lưu vực sông chính trên toàn quốc. Trong dài hạn, cần nghiên cứu, hoàn thiện các cơ chế, chính sách về tài nguyên nước, chia sẻ nguồn nước; Nâng cao năng lực giám sát, dự báo, cảnh báo; Tăng cường quản lý toàn diện về tài nguyên nước; Đẩy mạnh xã hội hóa và kinh tế hóa ngành tài nguyên nước; và thực hiện định kỳ việc kiểm kê tài nguyên nước, kiểm kê hiện trạng khai thác, sử dụng tài nguyên nước và xả thải vào nguồn nước.

Phó Viện trưởng Viện Khoa học KTTV&BĐKH - PGS. TS. Huỳnh Thị Lan Hương cũng kiến nghị, cuối năm 2019 và đầu năm 2020, lượng mưa tại hầu hết các vùng đều thiếu hụt, khả năng xảy ra hạn diện rộng hoàn toàn có khả năng xảy ra, đặc biệt là các tỉnh miền Trung và vùng đồng bằng sông Cửu Long. Vì vậy các tỉnh cần tiếp tục chủ động ứng phó với tình hình hạn hán và xâm nhập mặn diễn ra trong thời gian tới, cần có đánh giá chi tiết hiện trạng các nguồn nước của các tỉnh để đưa ra giải pháp phù hợp.

Phát biểu kết luận buổi họp, Thứ trưởng Lê Công Thành yêu cầu Cục Quản lý tài nguyên nước phải nắm tình hình về nguồn nước trên các sông, đặc biệt là trên lưu vực sông Mã. “Vùng nào có khả năng thiếu nước sinh hoạt, nếu chúng ta có thể nhận định trước 1-2 tháng thì phải cảnh báo sớm cho địa phương để họ có phương án ứng phó” – Thứ trưởng yêu cầu.

Thứ trưởng cũng đề nghị Cục Quản lý tài nguyên nước phải nắm tình hình hoạt động tại các nhà máy cấp nước sạch trên toàn quốc. Đặc biệt, tại thành phố Đà Nẵng, Cục cần gửi văn bản khuyến cáo cho thành phố về công tác nước sạch.

Thứ trưởng cũng đề nghị Tổng cục Khí tượng thủy văn tiếp tục phát hiện các vấn đề, thu thập thông tin để mang tính phục vụ sâu hơn; đồng thời, thông qua hệ thống các Sở, ngành địa phương nắm lại tình trạng xâm nhập mặn, thiếu nước ở Đồng bằng sông Cửu Long để tham mưu Bộ các phương án ứng phó chủ động, kịp thời.

BBT (Nguồn: Cổng TTĐT Bộ TN&MT)