Phát triển khoa học và công nghệ trong lĩnh vực đo đạc và bản đồ phục vụ phát triển kinh tế xã hội

Ngành Đo đạc và Bản đồ Việt Nam được ra đời ngày 14/12/1959 theo Quyết định số 44-TTg của Thủ tướng Chính phủ, được xác định là ngành điều tra cơ bản, phục vụ công tác quản lý, quy hoạch lãnh thổ, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng – an ninh, nâng cao dân trí. Đo đạc và bản đồ cũng là ngành khoa học và kỹ thuật, có liên quan chặt chẽ đến nhiều lĩnh vực khác nhau, sự phát triển khoa học và công nghệ đo đạc và bản đồ cũng chịu sự tác động và ảnh hưởng trực tiếp của sự phát triển khoa học và công nghệ nói chung.

Trong thập kỷ cuối của thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21, công nghệ đo đạc và bản đồ thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng đã có những thay đổi mang tính chất bước ngoặt: công nghệ truyền thống dựa trên các phương pháp đo góc, đo cạnh, xử lý ảnh chụp mặt đất bằng mô hình quang học đã được thay thế bằng công nghệ số dựa trên nền tảng của công nghệ vệ tinh và công nghệ thông tin. Công nghệ đo đạc và bản đồ hiện đại trước hết tạo được những công cụ mới với tầm hoạt động rộng hơn, chính xác hơn, kịp thời hơn. Sau đó, công nghệ mới đã giảm đáng kể về chi phí và thời gian thi công, không phụ thuộc yếu tố ngoại cảnh, cũng như không phụ thuộc vào chủ quan của con người.

Sự thay đổi công nghệ đo đạc và bản đồ đã tạo nên một vị thế mới cho ngành đo đạc và bản đồ Việt Nam - là ngành điều tra cơ bản đóng vai trò quan trọng sản xuất thông tin địa lý về trái đất để tạo nên hạ tầng cơ sở thông tin cho xã hội, giúp cho quản lý tốt về lãnh thổ, đủ thông tin phục vụ cho quy hoạch phát triển bền vững, trợ giúp thông tin cho các hoạt động kinh tế, xã hội và môi trường, cung cấp thông tin cho nhu cầu sử dụng của cộng đồng. Kết quả hoạt động nghiên cứu khoa học và công nghệ ngành đo đạc và bản đồ đã đóng góp quan trọng trong việc hình thành hệ thống lý luận khoa học phục vụ việc ban hành cơ chế, chính sách, pháp luật về đo đạc và bản đồ; nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác đo đạc, thành lập bản đồ phục vụ điều tra cơ bản, phục vụ phát triển kinh tế xã hội và quốc phòng an ninh.

Ngay từ khi thành lập Bộ Tài nguyên và Môi trường, Cục Đo đạc và Bản đồ Việt Nam, nay là Cục Đo đạc, Bản đồ và Thông tin địa lý Việt Nam đã đẩy mạnh việc ứng dụng công nghệ mới trong công tác đo đạc và bản đồ. Trong giai đoạn này, công nghệ đo GPS, công nghệ ảnh số, công nghệ Lidar và công nghệ GIS đã được nghiên cứu và áp dụng vào thực tế sản xuất tại Việt Nam. Các dự án lớn như: “Xây dựng cơ sở dữ liệu nền địa lý tỷ lệ 1:10.000 kèm mô hình số độ cao phù trùm cả nước và cơ sở dữ liệu nền địa lý tỷ lệ 1:2.000, 1:5.000 cho khu vực đô thị và kinh tế phát triển”, “Xây dựng mô hình số độ cao độ chính xác cao khu vực đồng bằng và ven biển phục vụ công tác nghiên cứu, đánh giá tác động của biến đổi khí hậu, nước biển dâng”, đã được thực hiện trên nền tảng các công nghệ hiện đại. Sản phẩm của các dự án này đã đáp ứng kịp thời các yêu cầu quản lý nhà nước về lãnh thổ, về các hoạt động chung của xã hội cũng như phục vụ kịp thời nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội.

Việc xây dựng hệ thống lưới các trạm định vị vệ tinh (Continuously Operating Reference Station - CORS) đã được khởi động và đang triển khai thực hiện, đổi mới công nghệ đo đạc thực địa để xác định chính xác và kịp thời tọa độ, độ cao của các điểm chi tiết trong bối cảnh nhu cầu cần phải xác định nhanh chóng, chính xác và hiệu quả các dữ liệu bản đồ và thông tin địa lý, đáp ứng công tác quy hoạch, xây dựng và phát triển kinh tế xã hội ở Việt Nam. Viện Khoa học Đo đạc và Bản đồ đã triển khai công nghệ đo trọng lực tuyệt đối hiện đại để xây dựng mạng lưới trọng lực quốc gia, mạng lưới trắc địa địa động lực phủ trùm cả nước phục vụ việc nghiên cứu biến dạng vỏ trái đất trên lãnh thổ Việt Nam.

Ngày 14/6/2018, tại Kỳ họp thứ 5 Quốc hội khóa XIV, Quốc hội đã thông qua Luật Đo đạc và bản đồ, là một bước tiến rất quan trọng trong việc hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật, làm cơ sở pháp lý để quản lý thống nhất nhà nước về hoạt động đo đạc và bản đồ trong phạm vi cả nước, thúc đẩy ngành Đo đạc và bản đồ phát triển trong thời gian tới. Luật Đo đạc và bản đồ đã ưu tiên công tác nghiên cứu phát triển, ứng dụng, chuyển giao công nghệ cao, công nghệ tiên tiến, công nghệ mới trong hoạt động đo đạc và bản đồ cơ bản; nghiên cứu cơ bản về Trái Đất bằng phương pháp đo đạc và bản đồ tiên tiến, hiện đại.

Trong bối cảnh hiện nay, với sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ thế giới, lĩnh vực đo đạc và bản đồ đã có những thay đổi đáng kể trong việc tạo lập, duy trì hạ tầng kỹ thuật hiện đại và thu nhận, xử lý, cung cấp các sản phẩm, dữ liệu đo đạc và bản đồ với độ chính xác cao. Phát triển khoa học và công nghệ trong lĩnh vực đo đạc và bản đồ là yêu cầu quan trọng để đảm bảo sự phát triển của lĩnh vực đo đạc và bản đồ. Đồng thời, khoa học và công nghệ cũng đã được xác định là then chốt trong phát triển kinh tế - xã hội của đất nước trong điều kiện thế giới đang áp dụng những thành tựu to lớn của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0. Ngành Đo đạc và Bản đồ đứng trước thách thức xây dựng Hệ thống thông tin dữ liệu sản phẩm đo đạc bản đồ quốc gia đồng bộ, hiện đại nhằm đảm bảo cung cấp đầy đủ, chính xác, kịp thời, phục vụ yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội; đảm bảo quốc phòng, an ninh; quản lý, giám sát tài nguyên, môi trường; phòng chống thiên tai và cứu hộ, cứu nạn; nâng cao dân trí.

Để chuẩn bị cho kỷ niệm 60 năm ngày truyền thống Ngành Đo đạc và Bản đồ; đồng thời chuẩn bị cho việc đăng cai tổ chức Hội nghị quốc tế các nhà đo đạc thế giới (FIG Working Week 2019), Bộ Tài nguyên và Môi trường sẽ tổ chức Hội nghị Khoa học, Công nghệ toàn quốc Ngành Đo đạc và Bản đồ năm 2018. Các báo cáo khoa học, công nghệ được giới thiệu tại Hội nghị toàn quốc này sẽ là những công trình khoa học công nghệ tiêu biểu về kết quả hoạt động và định hướng phát triển khoa học và công nghệ trong lĩnh vực đo đạc, bản đồ và thông tin địa lý.

Hội nghị nhằm mục đích tổng kết đánh giá các thành tựu, kết quả khoa học, công nghệ, đề xuất định hướng cho công tác nghiên cứu khoa học và công nghệ trong thời gian tới phục vụ xây dựng Chiến lược phát triển ngành Đo đạc và Bản đồ Việt Nam đến năm 2030; đồng thời lựa chọn các báo cáo tiêu biểu của Việt Nam trình bày tại "FIG Working Week 2019" và chào mừng Kỷ niệm 60 năm thành lập Ngành Đo đạc và Bản đồ. Hội nghị cũng là diễn đàn để các nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý hoạt động trong lĩnh vực đo đạc, bản đồ, viễn thám trên toàn quốc và các ngành có liên quan báo cáo thành tựu, kết quả nghiên cứu khoa học của ngành trong giai đoạn 2002 - 2018.

BBT (Nguồn: Cổng TTĐT Bộ TN&MT)