Hội nghị Thượng đỉnh hành động vì khí hậu: Nỗ lực thúc đẩy các quốc gia tăng mức cam kết ứng phó biến đổi khí hậu

Hội nghị Thượng đỉnh hành động vì khí hậu sẽ diễn ra tại New York, Hoa Kỳ ngày 23/9/2019. Việt Nam là một trong những quốc gia chịu nhiều tác động của biến đổi khí hậu mong muốn chia sẻ nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu của Việt Nam và khẳng định mạnh mẽ việc thực hiện cam kết trong Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) của mình tại Hội nghị này.

Bối cảnh dẫn đến Hội nghị Thượng đỉnh

Biến đổi khí hậu đã trở thành thách thức nghiêm trọng đến sự phát triển bền vững của hành tinh. Để huy động nỗ lực ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu, sau trên 20 năm đàm phán, các quốc gia đã thông qua Thỏa thuận Paris (năm 2015) là văn bản pháp lý toàn cầu đầu tiên ràng buộc trách nhiệm của tất cả các Bên tham gia Công ước Khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC) trong giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu thông qua Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC). Tháng 12 năm 2018, các quốc gia cũng đã thông qua Bộ Quy tắc khí hậu Katowice hướng dẫn chi tiết việc thi hành Thỏa thuận Paris.

Nỗ lực thực hiện Thỏa thuận Paris tại mỗi quốc gia sẽ chủ yếu là thực hiện NDC của quốc gia mình. Theo tổng hợp của UNFCCC, nếu tất cả các NDC hiện nay đều được thực hiện đầy đủ thì nhiệt độ toàn cầu mới giảm được khoảng 1oC vào cuối thế kỷ. Các Bên tham gia UNFCCC đã thống nhất tiến hành rà soát, cập nhật NDC để đưa ra các cam kết mới trước cuối năm 2020.

Tuy nỗ lực của các quốc gia thành viên của UNFCCC là đáng kể và đã đạt được những thành tựu quan trọng như trên nhưng còn khá thấp so với kỳ vọng toàn cầu. Chống biến đổi khí hậu và đòi hỏi phải hành động mạnh mẽ hơn đã trở thành phong trào toàn cầu trong những năm gần đây. Hàng động Bãi khóa vì khí hậu của học sinh nhằm đòi hỏi các quốc gia phải hành động khẩn cấp hơn tuy mới xuất hiện tại Thụy Điển tháng 8 năm 2018, nhưng đã thu hút được sự chú ý, ủng hộ của nhà trường, cha mẹ học sinh, giới nhà khoa học và chính trị và đã nhanh chóng lan rộng trên toàn thế giới. Cụm từ “Khủng hoảng khí hậu” đã được nhiều nơi sử dụng thay cho cụm từ Biến đổi khí hậu vì cho rằng mới phản ánh được tính khẩn cấp của vấn đề.

Trong bối cảnh đó, Tổng thư ký Liên hợp quốc đã đưa ra sáng kiến tổ chức Hội nghị Thượng đỉnh Hành động vì khí hậu. Hội nghị sẽ được tổ chức vào ngày 23/9/2019 tại New York; các sự kiện bên lề sẽ diễn ra vào các ngày 21 và 22/9.

Mục tiêu chính của Hội nghị nhằm thúc đẩy các quốc gia tăng mức cam kết trong Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) để thực hiện Thỏa thuận Paris nhằm giảm 45% lượng phát thải khí nhà kính vào thập kỷ tới và đạt phát thải bằng “0” vào năm 2050. Tham dự Hội nghị sẽ là Lãnh đạo các quốc gia, các nhà khoa học, nhà quản lý, giới trẻ, tổ chức phi chính phủ.

14 8 2019 2 — Bối cảnh dẫn tới Hội nghị Thượng đỉnh hành động vì khí hậu (Ảnh: United Nations)

Bối cảnh dẫn tới Hội nghị Thượng đỉnh hành động vì khí hậu (Ảnh: United Nations)

Tại các cuộc họp trù bị tháng 3 tại New York và từ 30/6 đến 01/7 tại Abu Dhabi, các quốc gia đã thống nhất chia nỗ lực toàn cầu hành động vì khí hậu thành 9 nhóm nội dung sau đây (gọi là 9 liên minh):

1. Liên minh về Giảm nhẹ (Mitigation - do Chile và Nhật Bản đồng chủ trì): Tập trung thúc đẩy tăng mức cam kết giảm nhẹ phát thải khí nhà kính nêu trong NDC của các quốc gia.

2. Liên minh về Các thách thức Xã hội và Chính trị (Social and Political Drivers - do Peru và Tây Ban Nha đồng chủ trì): Tập trung xử lý các vấn đề liên ngành như sức khỏe, chuyển đổi công bằng, giới, khí hậu và an ninh...

3. Liên minh về Huy động Giới trẻ và Cộng đồng (Youth and Public Mobilization - do Marshall Islands và Ireland đồng chủ trì): Tập trung huy động giới trẻ và toàn xã hội ủng hộ cho Hội nghị và tăng cường sự tham gia của giới trẻ vào tất cả các Liên minh.

4. Liên minh về Chuyển đổi Năng lượng (Energy Transition - do Đan Mạch và Ethiopia đồng chủ trì): Tập trung thúc đẩy chuyển đổi năng lượng, bao gồm sử dụng mạnh mẽ năng lượng tái tạo, sử dụng hiệu quả năng lượng, lưu giữ năng lượng, tiếp cận và huy động nguồn đầu tư cho chuyển đổi năng lượng.

5. Liên minh về Chuyển đổi Công nghiệp (Industry Transition - do Ân độ và Thụy Điển đồng chủ trì): Tập trung vào việc tạo ra các cam kết mạnh mẽ hơn từ các lĩnh vực giảm nhẹ có chi phí cao (hard-to-abate) như thép và xi măng; đồng thời đặt cơ sở cho các nỗ lực giảm nhẹ trong lĩnh vực vận tải đường thủy.

6. Liên minh về Cơ sở hạ tầng, Thành phố và Hành động của các địa phương (Infrastructure, Cities and Local Action - do Thổ Nhĩ Kỳ và Kenya đồng chủ trì): Tập trung nâng cao nỗ lực giảm nhẹ và khả năng chống chịu của cơ sở hạ tầng, nhất là lĩnh vực giao thông đường bộ, xây dựng, nước, hệ thống xử lý chất thải, và huy động nguồn lực từ khối doanh nghiệp và các định chế tài chính đa quốc gia. Liên minh này cũng huy động nỗ lực của các thành phố, các địa phương nhằm bố trí nguồn lực cần thiết để thực hiện các nỗ lực hướng tới thực hiện Thỏa thuận Paris.

7. Liên minh về Các giải pháp dựa vào tự nhiên (Nature-based Solutions - do Trung Quốc và New Zealand đồng chủ trì): Tập trung vào rừng và hệ sinh thái trên mặt đất; nông nghiệp thông minh và lương thực; tái tạo sự sống ở sông, hồ và đại dương; tạo điều kiện để mọi người kết nối với thiên nhiên.

8. Liên minh về Thích ứng và Chống chịu (Resilience and Adaptation - do Ai Cập và Vương quốc Anh đồng chủ trì): Tập trung vào việc lồng ghép các rủi ro khí hậu vào các quyết định của nhà nước, doanh nghiệp nhằm đảm bảo bền vững trong các vấn đề lương thực, nước và việc làm trong tương lai; phòng, chống thiên tai và tăng khả năng phục hồi nhanh sau thiên tai đối với những nhóm dễ bị tổn thương nhất.

9. Liên minh về Tài chính khí hậu và Định giá các-bon (Climate Finance and Carbon Pricing - do Pháp, Jamaica và Qatar đồng chủ trì): Tập trung vào các sáng kiến điều chỉnh dòng tài chính công và tư phù hợp với lộ trình phát triển phát thải thấp và tăng khả năng chống chịu với khí hậu.

Cam kết của Việt Nam đến năm 2030

Có thể thấy Hội nghị Thượng đỉnh của Liên hợp quốc Hành động vì khí hậu là một sự kiện quốc tế nổi bật năm 2019 về biến đổi khí hậu và sẽ nhận được sự quan tâm của các chính phủ, tổ chức quốc tế, tổ chức phi chính phủ, doanh nghiệp, giới trẻ toàn cầu. Các quốc gia thể hiện ý chí chính trị trong ứng phó với biến đổi khí hậu toàn cầu để đưa ra Đóng góp do quốc gia tự quyết định (NDC) với mục tiêu cao hơn.

Cam kết của Việt Nam được nêu trong Dự kiến đóng góp do quốc gia tự quyết định (INDC) gửi UNFCCC tháng 9 năm 2015. Khi xây dựng INDC, các khía cạnh kinh tế - xã hội của nước ta hiện tại cũng như dự báo đến 2030; bối cảnh quốc tế và cam kết của các quốc gia khác đã được xem xét tương đối toàn diện.

Sau khi phê duyệt Thỏa thuận Paris (tháng 10 năm 2016) và sau khi Thỏa thuận Paris có hiệu lực (tháng 11 năm 2016), INDC đã chính thức thành NDC (bỏ cụm từ Dự kiến) và Việt Nam có trách nhiệm pháp lý trong việc thực hiện từ năm 2021 trở đi. NDC của Việt Nam gồm các đóng góp về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính và thích ứng với biến đổi khí hậu dự kiến sẽ thực hiện trước năm 2030 bằng nguồn lực quốc gia và khi có hỗ trợ quốc tế.

Về giảm nhẹ phát thải khí nhà kính: Việt Nam đã cam kết giảm phát thải khí nhà kính 8% so với kịch bản phát triển thông thường (BAU) vào năm 2030 trong trường hợp quốc gia tự thực hiện và sẽ giảm đến 25% trong trường hợp nhận được hỗ trợ đầy đủ của cộng đồng quốc tế.

Về thích ứng với biến đổi khí hậu: Việt Nam đặt mục tiêu giảm thiểu thiệt hại về người và tài sản do biến đổi khí hậu thông qua thực hiện các hành động ưu tiên thích ứng với biến đổi khí hậu giai đoạn 2021 - 2030 bao gồm: Chủ động ứng phó với thiên tai và giám sát khí hậu; đảm bảo an sinh xã hội; ứng phó với nước biển dâng và ngập lụt đô thị.

Do có tiêu chí khác nhau nên việc so sánh mức cam kết giảm nhẹ phát thải khí nhà kính giữa các quốc gia với nhau là vấn đề khó thống nhất. Bên cạnh đó, việc so sánh nỗ lực thích ứng với biến đổi khí hậu giữa các quốc gia là bất khả thi do điều kiện kinh tế, xã hội và mức độ chịu tác động của biến đổi khí hậu tới từng quốc gia là khác nhau. Mức đóng góp nêu trong NDC của mỗi quốc gia hiện nay nhìn chung là chưa thể so sánh được với nhau nên thiếu cơ sở để khẳng định các đóng góp đó là cao hay thấp. Hầu hết các quốc gia đang trong quá trình rà soát, cập nhật NDC và chỉ có thể hoàn thành vào năm 2020 nên dự báo có nhiều nước sẽ nhắc lại các cam kết đã nêu trong NDC tại Hội nghị.

Tại Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường đang phối hợp cùng các Bộ, ngành và các bên có liên quan rà soát, cập nhật NDC, dự kiến sẽ hoàn thành trong năm 2020 theo yêu cầu của UNFCCC. Việc rà soát, cập nhật này nhằm mục đích đảm bảo các đóng góp của Việt Nam là phù hợp điều kiện quốc gia, có tính khả thi cao và là nỗ lực cao nhất của Việt Nam.

BBT (Nguồn: Cổng TTĐT Bộ TN&MT)